Czym jest tachograf cyfrowy i jak go obsługiwać?

Branża transportowa odgrywa bardzo istotną rolę w rozwoju przemysłu. Rynek transportu i logistyki w ciągu ostatnich 20-25 lat kształtował się pod wpływem głębokich zmian strukturalnych zachodzących zarówno w branży, jak i w otaczającym ją otoczeniu. Należy wspomnieć o intensywnie występujących w ostatnich latach zmianach w gospodarce światowej, które odcisnęły swoje piętno na transporcie oraz logistyce, co z kolei wpłynęło na zachowanie przedsiębiorców.

Nowe technologie, silna konkurencja, globalizacja czy deregulacja zmieniają rynek, a rosnąca w skali globalnej wymiana handlowa i wzrost gospodarczy powodują dynamiczny rozwój rynku. W branży transportowej istotną rolę pełni przewóz pojazdami lub zespołami pojazdów, których dopuszczalna masa całkowita przekracza 3,5 tony.

Tachograf cyfrowy: co to jest?

Tachograf cyfrowy to urządzenie pomiarowe rejestrujące podstawowe dane o pracy kierowcy oraz parametry pojazdu podczas jazdy. Zostały one stworzone w celu zwiększenia kontroli nad czasem pracy kierowcy, co z kolei ma bezpośredni wpływ na jego bezpieczeństwo oraz bezpieczeństwo innych użytkowników dróg.

Słowem tachograf możemy określić również urządzenie analogowe lub cyfrowe, które zamontowane jest w pojazdach służące do odczytu i zapisania kluczowych danych:

• ilości kilometrów przebytej drogi przez pojazd,
• szybkości chwilowej pojazdu,
• innych okresów pracy lub dyspozycyjności kierowcy lub zespołu kierowców,
• przerw w pracy i okresów dziennego odpoczynku.

Wyróżniamy tachografy analogowe i cyfrowe. Od 2006 roku obowiązuje stosowanie tachografów cyfrowych. Przykładem takiego urządzenia jest tachograf cyfrowy DTCO® 4.0E

Kto ma obowiązek korzystać z tachografu?

Na terenie Unii Europejskiej tachografy zostały uznane za obowiązkowe wyposażenie samochodów, których dopuszczalna masa całkowita przekracza 3,5 tony lub służy do przewozu powyżej 9 osób (wliczając w to kierowcę). Potwierdzeniem powyższego są odpowiednie przepisy dotyczące tachografu cyfrowego, a w szczególności rozporządzenie 3821/85 z 20 grudnia 1985 roku, które dotyczy urządzeń rejestrujących dalej zwanych tachografami. Weszło ono w życie dnia 29 września 1986. Konwencja AETR regulująca używanie tachografów weszła zaś w życie 31 lipca 1985.

Z uwagi na rosnący odsetek wypadków Rada Unii Europejskiej wraz z Parlamentem Europejskim i Komisją Europejską ustalając „pakiet mobilności”, zapowiedziały dążenie do tego, by tachografy obowiązywały również w busach o DMC przekraczającej 2,5 tony, co umożliwiłoby kontrolę pracy kierowców korzystających z lekkich pojazdów dostawczych.

Kto może zostać ukarany za niezgodności w tachografie?

System kar w transporcie odnosi się zarówno do kierowcy, jak i do przewoźnika (przedsiębiorstwa), które zleciło przewóz drogowy. W przypadku, gdy podczas kontroli drogowej zostaną stwierdzone naruszenia:
1. obowiązku posiadania w pojeździe wymaganych dokumentów takich jak: karta kierowcy, jeśli prowadzi się pojazd wyposażony w tachograf cyfrowy, wykresówki i wydruki, świadectwa załogi i inne dokumenty potwierdzające czas pracy;
2. zasad dotyczących maksymalnego dziennego czasu prowadzenia pojazdu,
dziennego czasu odpoczynku lub przekraczania maksymalnego czasu prowadzenia pojazdu;
3.  zasad dotyczących prawidłowego użytkowania tachografu - na kierowcę zostanie nałożona kara grzywny.

Ukaranie kierowcy nie wyklucza wszczęcia postępowania administracyjnego także wobec przedsiębiorcy lub podmiotu realizującego przewóz drogowy. Istnieje jednak kilka przypadków, które zwalniają przedsiębiorstwo z odpowiedzialności karnej. Wśród tych przypadków najczęściej wymieniane są:

W przypadku stwierdzenia że :

• przewoźnik nie miał wpływu na dokonanie przez kierowcę naruszenie,
• naruszenie to nie zagrażało bezpieczeństwu ruchu drogowego,
• nie zostało popełnione wielokrotnie.

Gdy podczas kontroli drogowej zostanie stwierdzone np. przekroczenie prędkości czy przekroczenia jazdy ciągłej, przedsiębiorstwo zlecające transport również nie zostanie ukarane.

W pozostałych wypadkach bardzo często dochodzi do kontroli w przedsiębiorstwie.

Łączna suma kar pieniężnych nałożonych podczas jednej kontroli nie może przekroczyć kwoty:

• 15 000 złotych – w odniesieniu do kontroli drogowej;
• 30 000 złotych – w odniesieniu do kontroli w przedsiębiorstwie.

Najważniejsze zasady jazdy z tachografem cyfrowym

Tachograf to urządzenie, które ma zagwarantować kierowcy odpowiedni czas pracy. Jest to konieczne w celu zachowania odpowiedniej koncentracji podczas jazdy i bezpośrednio wpływa na bezpieczeństwo kierowcy wykonującego pracę, jak i innych użytkowników drogi.  W celu właściwego korzystania z tachografu należy pamiętać o włożeniu karty kierowcy do czytnika przed rozpoczęciem pracy. Trzeba pamiętać o przepisach dotyczących czasu pracy. Na każde 4,5 godziny jazdy kierowca musi robić sobie co najmniej 45-minutową przerwę. Te minuty mogą być wykorzy­stane w jednej przerwie bądź w formie dwóch krótszych przerw: 30- i 15-minutowej.

Należy zwrócić szczególną uwagę na to, że w ciągu dnia każdemu kierowcy przysługuje co najmniej 11-godzinny okres wypoczynku. Te godziny można wykorzystać jako pojedynczy bądź dwa krótsze okresy wypoczynku, w których liczba godzin musi jednak wynieść 12, a przerwy muszą trwać odpowiednio 3 i 9 godzin.

Ponadto 3 dni w tygodniu kierowca może skrócić czas odpoczynku do 9 godzin. Najważniejszy jest jednak fakt, że dobowy odpoczynek kierowcy musi być wykorzy­stany w ciągu 24 godzin od poprzed­niego.

Przy tej okazji należy wspomnieć o pakiecie mobilności. W dużym skrócie są to ustalenia, które wprowadzają zmiany w przepisach i regulują  czas jazdy i odpoczynków kierowcy, sposób delegowania kierowców, działanie tachografów oraz zapewniają zasadę sprawiedliwej konkurencji (mają zapewnić sprawiedliwy dostęp do rynku państw Wspólnoty Unii Europejskiej).

Obsługa tachografu cyfrowego krok po kroku

Obsługa tachografu cyfrowego nie jest trudna. Każdorazowo przed uruchomieniem pojazdu kierowca bezwzględnie musi pamiętać o umieszczeniu karty pracy kierowcy w lewej kieszeni tachografu. W przypadku rozpoczęcia pracy w załodze karta drugiego kierowcy również powinna zostać umieszczona w gnieździe, ale tym razem tym zlokalizowanym po prawej stronie. Z pamięci tachografu cyfrowego  należy też wybrać państwo, w którym  pojazd się znajduje. Zatwierdzenie kraju powoduje wpisanie stanu licznika na kartę. Można zrobić to również po zakończeniu pracy przy wyjmowaniu karty z tachografu.

W tachografach, podobnie jak w przypadku innych urządzeń elektronicznych, zdarzają się również usterki. Jeżeli na wyświetlaczu tachografu cyfrowego pojawi się komunikat usterki lub zdarzenia np. przekroczenie prędkości, należy go potwierdzić, dwukrotnie naciskając przycisk OK.

Jednostka pojazdowa posiada mały ekran, na którym wyświetlają się podstawowe dane oraz ikonki, których znaczenie kierowca musi dobrze poznać, aby prawidłowo posługiwać się tachografem cyfrowym. Większość danych w trakcie prowadzenia pojazdu tachograf cyfrowy rejestruje automatycznie, jednak niektóre dane kierowca musi wprowadzić sam. Służą do tego przyciski na obudowie tachografu. Dane dotyczące jazdy są przechowywane w urządzeniu do dwunastu miesięcy.

Kalibracja i legalizacja tachografu cyfrowego

Obowiązek wykonania lub zlecenia kalibracji leży po stronie kierowcy. Po stronie przedsiębiorcy leży natomiast legalizacja tachografu, która powinna odbywać się nie rzadziej niż raz na dwa lata. Tego typu usługę świadczą wyspecjalizowane warsztaty oraz wybrane stacje kontroli pojazdów. Instalacje, przeglądy i naprawy tachografów analogowych lub cyfrowych wykonuje osoba fizyczna posiadająca certyfikat technika warsztatu w zakresie czynności, do których jest uprawniona, zwana dalej technikiem warsztatu. Legalizacje tachografów należy robić raz na dwa miesiące.

Podstawowe oznaczenia w tachografie

W załączniku 1B Rozporządzenia Rady (EWG) NR 3821/85 z dnia 20 grudnia 1985 r. w celu ujednolicenia pracy i obsługi tachografów wprowadzono podstawowe symbole zwane inaczej piktogramami tachografu cyfrowego, które określają aktywność kierowcy. Istnieją cztery prawnie uznane przez Unię Europejską, podstawowe oznaczenia. Tachograf cyfrowy zawsze powinien wyświetlać na ekranie jeden z poniższych symboli:

Czas jazdy

Wspomniany symbol jest wyświetlany wyłącznie, gdy pojazd jest w ruchu i oznacza czas spędzony za kierownicą.

Czas przerwy i odpoczynku

Jak sama nazwa wskazuje, piktogram ten określa, ile czasu spędził kierowca na odpoczynku. Co ważne, czas ten liczony jest tylko i wyłącznie, gdy silnik pojazdu jest zgaszony.

Czas dyspozycyjności

To czas, w którym kierowca nie pracuje. Określa on gotowość kierowcy do podjęcia pracy.

Inny czas pracy

W inny czas pracy wlicza się obowiązki kierowcy z pominięciem prowadzenia pojazdu. Są to zazwyczaj czynności związane z przenoszeniem towaru, załadunkiem. W tym przypadku silnik pojazdu powinien być włączony.

Jak odczytać dane z tachografu cyfrowego?

Procedura odczytu danych z karty kierowcy przy pomocy tachografu wygląda podobnie, jak w przypadku pobierania danych z karty przedsiębiorstwa, ale trwa o wiele krócej. Średni czas pobierania danych wynosi od 2 minut do 5 minut. Po przekręceniu kluczyka w stacyjce umieszczamy kartę kierowcy w czytniku i czekamy na zalogowanie. Wprowadzamy kraj rozpoczęcia i jeśli istnieje konieczność, dokonujemy wpisów manualnych. Następnie w drugi slot (prawy) wkładamy kartę przedsiębiorstwa. Czekamy kilkadziesiąt sekund, aż tachograf zaloguje kartę przedsiębiorstwa. Podłączamy czytnik tachografu (klucz np. tachodrive lub urządzenie uniwersalne np. Tacho2Safe za pomocą kabla) i naciskamy odpowiedni klawisz na czytniku. Procedurę kończymy po pojawieniu się komunikatu „pobieranie ukończone”. Zapisane dane również należy przenieść do komputera, gdzie w oparciu o program Tachostudio, możemy wychwycić przekroczenia przepisów przez kierowcę.

W celu pobrania i sczytania danych z tachografu cyfrowego możemy posłużyć się czytnikiem tachografu VDO. Urządzenie to powstało, by wspierać firmy transportowe, serwisy, a także organy kontrolujące prace kierowców. Czytnik ten służy do pobrania, a następnie archiwizacji danych z tachografu cyfrowego oraz kart kierowców.

Jak odczytać wydruk z tachografu cyfrowego?

Wydruki z wszystkich tachografów cyfrowych zawierają dokładnie te same dane. Należą do nich: data wydruku, rodzaj wydruku (czy karty kierowcy, czy z karty przedsiębiorstwa), dane kierowcy, kraj pochodzenia karty, numer i data ważności karty, dane pojazdu, rodzaj tachografu, data ostatniej kalibracji wraz z danymi warsztatu, dane ostatniej kontroli drogowej, licznik dziennej obecności karty kierowcy, numer slotu, formy aktywności kierowcy, podsumowanie, miejsce na podpis kontrolującego i kierowcy oraz pięć ostatnich zdarzeń i usterek z karty kierowcy

Poszczególne rodzaje danych są oznaczone piktogramami – niewielkimi znakami graficznymi. Są one identyczne dla każdego rodzaju tachografu cyfrowego.

Symulatory, czyli szybsza nauka obsługi tachografu cyfrowego

W sytuacji, kiedy nie mieliśmy do czynienia z urządzeniem zwanym tachografem lub nie jesteśmy zadowoleni z poziomu wiedzy dotyczącej jego obsługi, zawsze możemy skorzystać w fachowej pomocy w tym zakresie. Na rynku dostępnych jest wiele platform i programów omawiających zagadnienie, jak obsługiwać tachograf cyfrowy. Nie brakuje też szkoleń przekazujących, jak działa tachograf cyfrowy i na co należy zwrócić uwagę.

Jednym z ciekawszych rozwiązań jest symulator tachografu cyfrowego DTCO, dzięki któremu poznamy dokładnie interesujące nas zagadnienie. Wirtualne sesje kierunkowane na działania praktyczne i przekazują realistyczne dane dzięki wysokim standardom technicznym. Szkolenie obejmuje m.in.  kompleksowe wyjaśnienie wszystkich funkcji tachografu czy symulacje korzystania z kart kierowcy. Program jest dostępny w kilkunastu wersjach językowych, a do jego obsługi potrzebny jest jedynie komputer z dostępem do internetu. Pomyślne zakończenie szkolenia premiowane jest przyznaniem certyfikatu Article 33.

Zadbaj o przestrzeganie przepisów dot. czasu pracy kierowców z VDO Fleet!

Przestrzeganie przepisów dotyczących pracy kierowców jest jednym z najtrudniejszych zadań stawianych przez przewoźników. VDO Fleet Tachograph Menagment jest sposobem na rozwiązanie wielu problemów takich osób.

Automatyczne tworzenie szczegółowych tygodniowych raportów pozwala lepiej sprawdzać i kontrolować aktywność kierowców. Dostępna w tej opcji karta wyników ma zadanie w porę ostrzec o naruszeniu przepisów, których konsekwencją są surowe kary. VDO Fleet Tachograph uwzględnia zarówno europejski czas jazdy i odpoczynku, jak i krajowe przepisy dotyczące czasu pracy. Uwzględnia również godziny pracy w nocy. Pozwala to lepiej w możliwie najdokładniejszy sposób określić sytuację, w której doszło do naruszenia przepisów. Korzystanie z VDO Fleet Tachograph to także inne korzyści, m.in. automatyczne pobieranie danych, terminowe przypomnienia o konieczności pobierania danych czy dostęp do raportów z dowolnego miejsca dzięki przechowywaniu danych w chmurze.